Sinds vorige maand (januari 2019) heeft WhatsApp limieten ingesteld om fake news tegen te gaan. In dit artikel lees je de wat, hoe en waarom. Tot slot geven we je tips mee over hoe fake news te ontmaskeren.
Fake news, echte mensen
Nepberichten (fake news) duiken steeds vaker op, vooral via sociale media. An Lemmens (Bekende Vlaming, VJ, The Voice, So You Think You Can Dance,…) zou – aldus een Poolse Facebookpagina – ontslagen zijn door de Vlaamse televisiezender VTM, omdat ze enkel haar eigen schoonheidsproducten wou gebruiken. Fake fake fake.
Nu heeft Natalia Druyts (Bekende Vlaming, 2de plaats Idool 2003, succesvol zangeres, coach in The Voice van Vlaanderen en The Voice Kids) het aan haar been, waarbij nepberichten verkondigen dat ze met haar management gebroken heeft om haar schoonheidsbedrijf te kunnen houden. Natalia reageerde verontwaardigd via haar Instagram.
Fake news heeft impact op echte levens en kan zelfs volledige maatschappijen beïnvloeden.
Belgische inlichtingendiensten wapenen zich tegen fake news
Op zondag 26 mei 2019 kunnen de stemgerechtigde Belgen naar de stembus trekken voor het Europees parlement, het federale en de regionale parlementen.
Dat wordt dus een klepper van formaat en dan durft men al eens vuil te spelen om de kiezer te beïnvloeden. Denk hierbij aan fake news.
En dat hebben de Belgische veiligheids- en inlichtingendiensten ook begrepen. Er zijn immers precedenten met Russische inmenging in de Amerikaanse en Franse presidentsverkiezingen, maar dat kon net zo goed door China zijn.
De Belgische Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst Adiv willen vermijden dat het democratische proces wordt verstoord. Ook WhatsApp gaat de strijd aan tegen fake news, en doet dat internationaal.
WhatsApp is overal
Fake news is een ware pest geworden, en daar treedt WhatsApp tegen op.
WhatsApp kwam in 2009 op de markt en kent inmiddels >1 miljard gebruikers in meer dan 180 landen. Je kan er mee bellen, eenvoudig berichten sturen naar één ontvanger of naar groepen. Het werkt qua smartphones op zowel Android, iPhone als Windows Phone; daarnaast ook op Mac en Windows PC. In 2014 slokte Facebook hen op.
Ik ken in mijn vriendenkring niemand die niet aanwezig is op WhatsApp. Elke dag zie ik berichtjes over en weer vliegen; 1-op-1 en in groepsberichten.
Die groepsberichten zijn handig om met vrienden af te spreken. Een ander voorbeeld is onze straat; daarvan zit iedereen in één chatgroep: “Buurman kan ik een eitje lenen 2.0”.
Ook binnen werkverband wordt WhatsApp steeds vaker gebruikt. Niet alleen collega’s die graag contact houden, maar bijvoorbeeld ook binnen mijn team, om snel te schakelen en info te delen.
Lees: WhatsApp-Business nu ook in België
Op al dat gebruiksgemak zet WhatsApp nu zelf een limiet.
WhatsApp limiteert het doorsturen
We schreven in juli 2018 over hoe het bedrijf een limiet in India invoerde, die het niet meer mogelijk maakte om een bericht door te sturen naar meer dan 20 contactpersonen tegelijk. WhatsApp-gebruikers in India werden beperkt tot het doorsturen van berichten naar slechts vijf personen tegelijk en de sneltoets voor het doorsturen van berichten werd verwijderd.
Lees ook: Over Fake News, Sociale Media, Censuur; en een verloren gelopen tepel.
De limiet kwam er mede op aandringen van de overheid, omdat de verspreiding van misleidende berichten (fake news) daar heeft geleid tot zo’n 30 lynchpartijen van mensen die verdacht werden kidnapper te zijn.
WhatsApp, met meer dan 200 miljoen gebruikers in India, begon toen ook met het labelen van doorgestuurde berichten om duidelijk te maken dat ze niet waren gemaakt door de persoon die ze verstuurde. Het plaatste advertenties in prominente Indiase kranten met instructies over hoe verkeerde informatie te identificeren.
Strijd tegen fake news
Ze gingen dus mee in de strijd tegen “fake news”; effectief een steeds groter wordend probleem. Neem bijvoorbeeld Brazilië. In de aanloop naar hun presidentsverkiezingen in oktober 2018, werden samenzweringstheorieën en valse verhalen over kandidaten via WhatsApp-berichten verspreid.
Uit een onderzoek bleek dat meer dan de helft van de 50 best-scorende afbeeldingen in de Braziliaanse politieke groepschats misleidend waren, volledig vals, of uit hun context getrokken.
Ook in de Verenigde Staten is fake news alom aanwezig. In 2016, na de Amerikaanse verkiezingen, kregen Google, Facebook en Twitter het verwijt dat ze fake news hoogtij hadden laten vieren, waardoor het stemgedrag van de Amerikaanse kiezers zou zijn beïnvloed, en Donald Trump president kon worden.
Een bekend vals bericht was eentje over de prominente rol van Hillary Clinton in een pedofielennetwerk, dat gerund zou worden vanuit een pizzeria in Washington. Dat liep uit de hand en leidde tot een schietpartij in genoemde pizzeria. De schutter wou blijkbaar controleren of er kinderen als seksslaven werden vastgehouden.
Facebook hanteert censuur
WhatsApp is van Facebook, en daar weten we van dat ze censuur hanteren. Soms iets te drastisch.
Op het platform van Facebook kunnen ze dat redelijk organiseren, maar binnen WhatsApp is dat heel wat moeilijker, omdat de berichtendienst end-to-end encryptie gebruikt, waardoor in principe alleen de verzender en de ontvangers de berichten kunnen lezen.
Wereldwijde doorstuur-restricties
In elk geval achtte WhatsApp het nodig iets te ondernemen en stelden ze de doorstuur-restricties in, die ze nu globaal doortrekt. En zo is het ook in de lage landen sinds vorige maand gedaan met de onbeperkte forwards.
Vanaf nu kun je slechts vijf WhatsApp-chats tegelijk doorsturen.
En toch… het blijft relatief. Georganiseerde instanties (drukkingsgroepen, politieke bewegingen, inlichtingendiensten, …) die fake news willen verspreiden, zullen dat kunnen en blijven doen; WhatsApp is daar maar een onderdeel van.
En hoewel in India bleek dat de kleinere doorstuurlimiet de verspreiding van valse informatie enigszins kon helpen beteugelen, zal het niet noodzakelijkerwijs zo beperkend zijn als het klinkt.
Berichten kunnen nog steeds worden doorgestuurd naar groepen, waarbij elke groep tot 256 personen kan omvatten. Dat betekent dat een doorgestuurd bericht toch 1.300 mensen kan bereiken, ondanks de limieten.
Fake video news
Fake news zien we ook opduiken via video’s. Wanneer we een straf verhaal lezen, zullen we al eens denken “hmmm, klopt dit wel”. Dat hebben we minder met bewegende beelden, want ‘zien is geloven’. Nochtans, ook daar is fake news in doorgedrongen, via Deep fake.
Deep fake is een verzamelnaam voor software waarmee je nepvideo’s kunt maken die bijna niet van echt te onderscheiden zijn. We besteden daar binnenkort een apart artikel aan.
Het internet, met haar oneindige wijsheid, is een zee van informatie en helaas ook desinformatie. Een problematiek die we nog alleen maar zullen zien toenemen en de polarisering van meningen zal doen groeien. Of hoe iets goed, toch elke keer weer slecht ingezet kan worden.
Met andere woorden: gezond verstand hanteren en jezelf informeren. Niet zomaar vanuit één bron, maar kritisch en divers. Want zelfs onze traditionele massamedia slaan de bal al eens mis, en dan laten we in het midden of dit door de betrokken auteurs bewust of onbewust werd gedaan.
Zo was er februari 2018 op Het Laatste Nieuws (HLN.be) een advertentie te zien, wat zich graag voordeed als persartikel en argeloze lezers richting oplichterij lokte. Toen #WhatsNext HLN attent maakte op die poging tot oplichting, bleef het stil. Nooit enige reactie.
Informatie checken
Trap dus niet zomaar in een ‘broodje aap’, frons af en toe die wenkbrauwen en denk na. Wij zetten je alvast op weg met deze sites, waar je kan checken of iets een hoax/vals nieuws is:
In elk geval, wees kritisch!
Steven Dupont
#WhatsNext is een Technologie- en Innovatieblog in mensentaal. Op de hoogte blijven? Volg ons op:
#WhatsNext: Innovatie, Kunst en Design 
3 reacties